بلایا اتفاقات معمول و روزمره نیستند، آنها از هر نوعی که باشند، طبیعی یا انسان ساخت، زندگی و فعالیتهای جامعه را مختل کرده و بخش عظیمی از منابع فردی و اجتماعی را تخریب می‌نمایند. سازمان جهانی بهداشت (۲۰۰۴) بلایای طبیعی را یک اختلال جدی در کارکرد جامعه می‌داند که عامل آسیب شدید و گسترده انسانی و محیطی است و این آسیب و تخریب از توان سازگاری جامعه متأثر فراتر است. کشور ما ایران، جزء مستعد ترین کشورها برای وقوع بلایا می‌باشد. تا جایى که تقربیاً از ۴۱ نوع بلایاى طبیعى که در جهان شناخته شده است، ۳۱ نوع آن در کشور ما حادث می‌شود و تقریباً ۹۰ درصد از جمعیت کشور در معرض بلایای طبیعی قرار دارند. بحرانهای ناشی از بلایای طبیعی به علت قطع روند طبیعی زندگی و آثار ناگواری مانند مرگ و میر، جراحت، از کار افتادگی، تخریب تشکیلات اجتماعی و ایجاد حجم زیادی از نیازهای انسانی مانند سرپناه، غذا، پوشاک و کمک های اولیه و پیشرفته پزشکی، نیازمند مدیریتی توانمند در سطح مسئولین و نهادهای اجرایی است.
یکی از مهمترین فاکتورهایی که در افزایش و یا کاهش میزان خسارتها و تلفات انسانی در زمان بروز بلایای طبیعی تأثیر فراوانی دارد وجود و یا فقدان سیستم مدیریت بحران کارا می باشد. مدیریت سریع و کارآمد بلایا می‌تواند آثار مخرب بلایا را کاهش دهد. فرآیند پیش بینی و پیشگیری از وقوع بحران برخورد و مداخله در بحران و سالم سازی بعد از وقوع بحران را مدیریت بحران گویند. آنچه در مدیریت بحران در کشور ما کمتر به آن توجه شده است ارتقاء سطح آگاهی و توانمندیهای افراد جامعه برای رویایی با بلایا می‌باشد. چراکه بهترین دفاع در برابر وقوع بلایا، ارتقاء سطح آگاهی افراد جامعه از فعالیتهای کاهش خطرپذیری و بازگرداندن جامعه به حالت عادی پس از بروز بحران است. بنابراین لازم است با تدوین برنامه پیشگیرانه با تأکید بر جلب مشارکت حداکثری مردم در جهت آمادگی با بلایا با هدف ایجاد جوامع تاب آور و ایمن در برابر بلایا با ویژگیهای زیر اقدام نمود.
۱- آگاهی مردم و مسئولین از اصول ایمنی و به کار بردن آنها در فعالیتهای روزمره
۲- ارتقاء سطح فرهنگ ایمنی عموم افراد جامعه و تشکیل گروههای دواطلب از نیروهای مردمی آموزش دیده جهت ارائه خدمات در هنگام بروز بلایا
۳- جوامعی که مردم و مسئولین در زیر ساخت خانه‌ها و ساختمانها به قوانین ساختمانیِ معقول و نظام مند پایبند هستند.
۴- جوامعی که از دولت محلی فراگیر و صالح و پاسخگو برخوردار می‌باشند.
۵- فرصت مشارکت برای عموم مردم جهت شرکت در تصمیم گیریها و برنامه ریزیهای محلی وجود دارد.
۶- افراد جامعه از سواد رسانه ای، تاب آوری و مدیریت هوش هیجانی لازم برخوردار می‌باشند.
۷- تدابیری در جامعه برای پیش بینی و کاهش اثرات بلایای طبیعی با همکاری مدیران متخصص و نخبگان جامعه با استفاده از دانش و تجربیات مردم محلی طراحی شده است.
۸- دولت و مردم از هماهنگی لازم جهت مقابله سریع و کارآمد با بلایا و بازیابی فوری برخوردار هستند.
۹- جامعه از تعداد نیروهای تخصصی و آموزش دیده کافی با هدف انجام مداخلات تخصصی و کارآمد در هنگام بروز بلایا برخوردار می‌باشد.
با استفاده از رویکرد پیشگیرانه و با ایجاد جوامع ایمن و تاب آور می‌توان سطح آسیب پذیریِ جوامع را در برابر وقوع بلایا کاهش داد و توانایی و آگاهی مردم را برای مقابله با خطرات ناشی از وقوع بلایا ارتقاء داد.
تهیه و گردآوری: پروانه خفتان؛ کارشناس ارشد مددکاری اجتماعی
